Um Félagsráðgjafafélag Íslands

Félagsráðgjafafélag Íslands er fag- og stéttarfélag félagsráðgjafa á Íslandi. Hlutverk félagsins er að stuðla að samstöðu meðal félagsráðgjafa og standa vörð um hagsmuni þeirra, stuðla að auknum félagslegum jöfnuði og vinna gegn fordómum og félagslegu óréttlæti í íslensku samfélagi með eflingu félagsráðgjafar sem fagstéttar.

Félagsráðgjafafélag Íslands veitir félagsmönnum sínum margvíslega þjónustu og upplýsingar um réttindi þeirra. Félagsráðgjafar sem eru í öðru stéttarfélagi geta sótt um að vera fagaðilar og fá þá sendar upplýsingar um viðburði á vegum félagsins og tímarit félagsráðgjafa, sé þess óskað. Fagaðilar sem hafa greitt fagfélagsgjöld hafa einnig atkvæðisrétt og eru kjörgengir.

Félagsráðgjafafélag Íslands er eitt aðildarfélaga Bandalags háskólamanna (BHM) og njóta kjarafélagar þeirra réttinda sem sjóðir BHM veita. Starfsmenn BHM sinna margvíslegri þjónustu til félagsmanna, s.s. innheimtu félagsgjalda, rekstri sjúkra- og starfsmenntasjóða sem og orlofssjóðs. Félagið tekur virkan þátt í stefnumótandi umræðu og ákvörðunum aðildarfélaga BHM sem fara fram á formannaráðsfundum bandalagsins, aðalfundum og öðrum fulltrúafundum. Félagið á og rekur skrifstofu í sameiginlegu húsnæði BHM í Borgartúni 6. 

Helstu verkefni Félagsráðgjafafélags Íslands:

Félagsráðgjafafélag Íslands er stéttarfélag félagsráðgjafa á Íslandi og hefur samningsumboð fyrir hönd félagsráðgjafa sem starfa hjá sveitarfélögum, ríki, samtökum fyrirtækja í velferðarþjónustu og á almennum markaði. Félagið hefur frumkvæði að réttinda – og hagsmunabaráttu félagsráðgjafa.

Félagsráðgjafafélag Ísland er fagfélag félagsráðgjafa á Íslandi og stendur félagið fyrir margvíslegum verkefnum til að sinna hlutverki sínu

Útgáfa Tímarits félagsráðgjafa er árlega, að vori. Tímaritið er gefið út á pappír en það er einnig í rafrænni útgáfu á www.timaritfelagsradgjafa.is.

Í Félagsráðgjafafélagi Íslands eru starfandi þrjár nefndir, siðanefnd, vísindanefnd og ritstjórn, sem hafa skýrt hlutverk skv. lögum félagsins.

Jafnframt eru starfandi 12 fagdeildir og 5 landshlutadeildir í félaginu sem standa fyrir morgunverðarfundum og fræðslufundum fyrir félagsráðgjafa.

Félagið stendur árlega fyrir Félagsráðgjafaþingi í samstarfi við Félagsráðgjafardeild Háskóla Íslands og Rannsóknasetur í barna- og fjölskylduvernd. Tilgangur þingsins er að efla faglega hæfni félagsráðgjafa, leiða þá saman til að kynna rannsóknir á sviði félagsráðgjafar, nýjungar í þróun fags og greinar og þróun nýrra úrræða. Markmiðið er að á Félagsráðgjafarþingi komi félagsráðgjafar hvaðanæva að og ræði í málstofum og/eða vinnustofum rannsóknir um þróun fags og úrræða, nýjungar í starfi (til dæmis að kynna mál eða nýjar vinnuaðferðir) og stöðu félagsráðgjafar fyrr og nú.

Jafnframt tekur félagið virkan þátt í alþjóðadegi félagsráðgjafa sem haldinn er hátíðlegur þriðja þriðjudag í mars ár hvert.

Félagið er einnig aðili að NSSK sem er norrænt samstarf félagsráðgjafafélaga og fundar hópurinn tvisvar á ári, í hverju landi til tveggja ára í senn.

Aðalfundur félagsins er haldinn ár hvert í mars og fyrir hann eru lagðir ársreikningar félagsins, fjárhagsáætlun stjórnar, starfsáætlun stjórnar og skýrsla stjórnar auk annarra skýrslna. Aðalfundur er æðsta vald félagsins.

Félagsráðgjafafélag Íslands var stofnað 19. febrúar 1964

Félagsráðgjöf sem sérhæfð starfsgrein varð til í kringum þar síðustu aldamót. Upphaf hennar má rekja til kristilegra góðgerðarfélaga og umbótahreyfinga þeirra tíma. Áður fyrr
var það fyrst og fremst hlutverk fjölskyldunnar að annast þá meðlimi sína, sem ekki gátu séð sér farborða á eigin spýtur. Umhyggja og hjálp grundvölluðust því á skyldleika og ættarböndum. Skipulögð góðgerðarstarfsemi kom víða
í kjölfar iðnbyltingar og tengdist siðferðilegum, pólitískum og efnahagslegum hugmyndum. Starfsemi góðgerðarfélaganna var umdeild og mikil umræða um að hjálparstarfið væri illa skipulagt. Það varð til þess að komið var á fót námskeiðum
fyrir fólk sem starfaði á þeirra vegum. Í framhaldi af námskeiðunum kom í ljós aukin þörf fyrir menntað starfslið og straumhvörf urðu í þessari menntun. Segja má því að víða erlendis hafi félagsráðgjafar orðið til sem vinnuafl góðgerðarfélaganna og þeir voru í raun “framleiddir” af þeim.

Fram á 20. öld átti félagsráðgjöf enga kenningarlega undirstöðu, en þekking var sótt til hinna ýmsu greina, svo sem félagsfræði, heimspeki, læknisfræði, sálarfræði, siðfræði og lögfræði. Á þessu varð breyting með útkomu bókar Mary Richmond árið 1917, Social Diagnosis, en hún er talin leggja vísindalegan grundvöll að hinni viðurkenndu starfsaðferð félagsráðgjafa casework. Segja má að þessi bók Richmond hafi verið fyrsta skrefið til að gera félagsráðgjöf að sérfræðigrein.

Þróun félagsráðgjafar í átt til sérhæfingar hefur verið breytileg frá einu landi til annars, en þó hefur stjórnmálalegur andblær landanna haft áhrif á vinnu félagsráðgjafans.

Félagsráðgjöf á Íslandi
Á Íslandi komu fyrstu félagsráðgjafarnir til starfa um 1960 eftir að hafa stundað nám í félagsráðgjöf erlendis. Um það bil hálfum áratug síðar fóru að heyrast raddir um að rétt væri að koma á félagsráðgjafarnámi hér á landi. Fyrstu spor félagsráðgjafar á Íslandi voru tengd skipulagi framfærslu og félagsmála en þau málefni eiga aldagamlar rætur í íslensku samfélagi. Þeir aðilar sem í byrjun lögðu til að mennta félagsráðgjafa voru einmitt fulltrúar þeirra stofnana þar sem flestir félagsráðgjafar hafa unnið allt frá byrjun og fram til þessa dags, þ.e. á vegum borgarinnar (og annarra sveitarfélaga) og við sjúkrahús. Tilraunir til að koma á kennslu í félagsráðgjöf við Háskóla Íslands blandast meira og minna inn í umræðu um félagsvísindi almennt og uppbyggingu þeirra innan H.Í. Eftir miklar umræður innan félagsvísindadeildar var fyrst haustið 1978 nemendum í fyrsta sinn gert mögulegt samkvæmt Kennsluskrá háskólans að huga að námi í félagsráðgjöf sem miðaði að öflun starfsréttinda á sviði félagsráðgjafar. Til að byrja með var einungis eitt námskeið í boði í félagsráðgjöf og voru stundakennarar Guðrún Jónsdóttir og Sigrún Júlíusdóttir félagsráðgjafar og Sigríður Jónsdóttir, félagsfræðingur stundakennarar í félagsráðgjöf. Í maí 1980 kom fram umræða um tvo möguleika á félagsráðgjöf eftir 1982:

1) Tekið yrði upp sérstakt nám í félagsráðgjöf sem aðalgrein til BA prófs til 120 eininga. Þannig yrði félagsráðgjöf ný aðalgrein við deildina.

2) Haldið yrði áfram á braut þeirri er hafin var, þ.e. þriggja ára nám til BA prófs í aðalgreinunum, félagsfræði, sálarfræði eða uppeldisfræði ásamt sérnámskeiðum í félagsráðgjöf, alls ca. 120 einingar.

Fyrsti kennslustjóri í félagsráðgjöf var Guðrún Jónsdóttir, félagsráðgjafi. Um var að ræða langan þróunarferil náms í félagsráðgjöf við Háskóla Íslands en fyrstu félagsráðgjafarnir luku þar námi á árinu 1982.

Stofnun SÍF
Fyrsti íslenski félagsráðgjafinn, Guðrún Jónsdóttir, kom heim frá námi árið 1957. Hún leitaði fyrir sér með starf á sjúkrahúsi og fékk þau svör að ekkert leyfi væri fyrir hendi til að ráða félagsráðgjafa. Henni var hins vegar boðin staða hjúkrunarkonu, sem hún hafnaði. Síðan réði hún sig til félagsráðgjafastarfa hjá Barnaverndarnefnd Reykjavíkurborgar.

Í kringum 1960 komu tveir nýir félagsráðgjafar til starfa og réðust báðir til Reykjavíkurborgar, Margrét Margeirsdóttir til Geðverndardeildar barna á Heilsuverndarstöð Reykjavíkur og Margrét Steingrímsdóttir til Skrifstofu félags- og framfærslumála. Skömmu síðar kom fjórði félagsráðgjafinn, Kristín Gústavsdóttir, sem hóf störf hjá Geðverndardeild barna á Heilsuverndarstöð Reykjavíkur.

Þann 19. febrúar 1964 stofnuðu þessir fjórir félagsráðgjafar félag sem hlaut nafnið Stéttarfélag íslenskra félagsráðgjafa. Fyrstu stjórn félagsins skipuðu Margrét Margeirsdóttir, formaður, Guðrún Jónsdóttir, ritari og Kristín Gústavsdóttir, gjaldkeri. Auk þeirra kom Margrét Steingrímsdóttir að stofnun félagsins.

Fljótlega eftir að SÍF var stofnað og mikil eftirspurn var eftir löggiltum félagsráðgjöfum kom fram ótti hjá félagsmönnum um að þjálfað yrði fólk til að gegna félagsráðgjafarstörfum sem ekki hefði lokið tilskildum prófum og því veittur réttur til að kalla sig félagsráðgjafa. Greenwood (1957) fjallar um að sérfræðihópar leitist við að fá samfélagið til að staðfesta vald sitt og forréttindi en sú viðurkenning getur verið bæði formleg og óformleg. Formleg viðurkenning er styrkt með lögum og reglum samfélagsins. Í þessu skyni var kosin þriggja manna nefnd hjá SÍF til að vinna að því að starfsheitið félagsráðgjafi fengi lögverndun. Baldur Jónsson lektor við HÍ var fenginn til að semja greinargerð um starfsheitið og var hún lögð fram hjá félaginu 1971. Þrjú ráðuneyti, félagsmála-, heilbrigðis- og tryggingamála og menntamálaráðuneyti, fengu lögverndunarmálið til athugunar en úr varð að heilbrigðis- og tryggingamálaráðuneytið tók það að sér. Málið var síðan í meðförum Alþingis þar til þáverandi heilbrigðis- og tryggingamálaráðherra lagði frumvarpið fyrir þingið og það varð að lögum 15. maí 1975. Lögin kveða á um að þeir einir hafi leyfi til að kalla sig félagsráðgjafa, sem til þess hafa fengið leyfi heilbrigðisráðherra, og skv. annarri grein laganna má aðeins veita þeim leyfi til að kalla sig félagsráðgjafa, sem lokið hafa prófi frá félagsráðgjafarskóla, sem viðurkenndur er af heilbrigðisyfirvöldum að fenginni umsögn SÍF (Lög um félagsráðgjöf nr. 41/1975)

Lengi framan af varð lítil fjölgun félagsráðgjafa hér á landi, en um miðjan áttunda áratuginn tók það að breytast. Frá upphafi hefur það verið einkennandi fyrir félagið að yfirgnæfandi meirihluti félagsmanna eru konur. Eftir því sem félagsráðgjafar urðu fleiri hér á landi breikkaði starfsvettvangur þeirra. Í upphafi störfuðu allir hjá Reykjavíkurborg, en fyrst félagsráðgjafinn réðist til ríkisins 1966. Hin síðari ár hafa félagsráðgjafar einnig starfað úti á landi og 1981 voru 19,4% þeirra utan Reykjavíkur.

Útdráttur úr Félagsráðgjafatali.